4.1 Reaksi masyarakat tempatan terhadap perluasan
kuasa Barat (China & India)
4.1.1 Reaksi
Masyarakat Tempatan China
Soalan 86: Bincangkan isu-isu atau Faktor-faktor yang
merenggangkan hubungan China dan Barat.
Pendahuluan
§ Pertengahan abad ke 19, imperialis Barat mula mengasak China
yg membuatkan era baharu dalam sejarah China
kerana kedaulatannya diceroboh oleh
kuasa Barat. Hal demikian membawa kepada kerenggangan hubungan pihak Barat dan China.
Namun Kerajaan China masih berbangga dengan menganggap negara mereka ‘Middle Kingdom’. iaitu mempunyai tamadun yang tinggi. Mereka keberatan menjalinkan hubungan
diplomatik dengan negara Barat kerana menggangap orang Barat sebagai Fan Len (orang gasar) dan Fan Kwae
(hantu Asing)
§ Sistem pemerintahan China juga tidak mempunyai pejabat
hal ehwal luar. Maharaja institusi tertinggi diikuti majlis tinggi dan
sekretariat tertinggi. Timbul ketegangan hubungan antara kuasa Barat dengan China
hingga membawa peperangan kedua belah
pihak dan memberi impak besar
kepada sejarah perjalanan China.
Isi-isi penting:
Isu perdagangan
§ Pedagang barat terutamanya British mengharapkan
keuntungan perdagangan yang berlipat ganda jika mereka menjalankan perdagangan
dengan Negara China tetapi impian mereka
tidak kesampaian disebabkan kerajaan Manchu mengamalkan dasar tutup pintu atau
disebut dasar pemencilan . Masyarakat China mempunyai pandangan yang negatif
terhadap perdagangan dan menganggap perdagangan sebagai pekerjaan yang hina.
Justeru, perdagangan tidak digalakan terutama dengan kuasa-kuasa barat.
Sebaliknya perhatian diberikan kepada pertanian sara diri.
§ Pemerintaha China mengenakan pelbagai sekatan keatas
pedagang asing. Pedagang asing dibenarkan sebagai Co-hong .Barang yang
diniagakan juga ditentukan oleh Co-hong .
Isu
candu
§ Perdagan barat dengan China lebih menyebelahi pihak China.
Pihak British cuba membawa barang mereka dari India dengan memperkenalkan
barangan tekstil di China tetapi gagalmenembusipasaran China. Mereka amat
memerlukan eh dan sutera dari China yang mendapat permintaan tinggi di Eropah. Keengganan
China membeli barang dari britian menyebabkan wujudnya perdagangan satu hala
yang merugikan kerajaan British. Oleh yang demikian bagi mengimbangi
perdagangan yang berat sebelah itu ,pedagang Barat mencari alternatif dengan
membawa masuk candu dari IIndia.
§ Candu kemudiannya menjadi barang paling digemari oleh
masyarakat China tidak kira golongan bangsawan atau atasan.
§ Kemasukan Candu mengakibatkan pengaliranwang keluar yang
banyak .Keadaan ini telah menjejaskan ekonomi China.Pada tahun 1838,Maharaja
Tao Kuang telah mengeluarkan perintah yang mengharamkan penggunaan dan
perdagangan candu.
Isu perundangan
§ Isu perundangan turut menjadi isu yang merenggangkan
hubungan China dengan kuasa-kuasa Barat . Mengikut prinsip keadilan China “ seseorang yang dituduh melakukan jenayah
dianggap bersalah sehinggalah kebenaran dapat dibuktikan “.
§ Falsafah undang-undang di China berbeza dengan falsafah
undang-undang barat .Undang-undang barat berdasarkan konsep “ tanggungjawab
individu “ manakal China pula “doktrin tanggungjawab berkumpulan “ diamalkan.
Isu agama Kristian
§ Perasaan anti asing bertambah kerana kegiatan mubaligh
Kristian di kawasan pendalaman dan luar dari Canton. Ramai rakyat China
Berjaya dikristiankan .
§ Perkembangan ini mengancam kebudayaan dan tradisi orang China
yang berpegang kepada kepecayaan nnek moyang,Confucius,dan Taoisme.
Isu kawasan petempatan orang asing
§ Mempunyai sistem pentadbiran tersendiri dan tidak dikawal
oleh pemerintahan China. Penduduk hanya perlu membayar pajakan kepada China. Di
wilayah pajakan ini, orang asing membentuk majlis perbandaran mereka sendiri, undang-undang,
mahkamah, polis dan pasukan pertahanan awam.
§ Pihak British dan Amerika Syarikat bersetuju
menggabungkab wilayah konsensi mereka kepada satu pentadbiran. Kuasa Barat juga
menceroboh secara langsung wilayah China . Pengambilan Hong kong oleh British, Macau
oleh Portugis, China juga menghadapi masalah pencerobohan Rusia di ll dan singkiang
Isu Pengenalan teknologi Barat.
§ Pengenalan teknologi barat di China telah menyebabkan
pengganguran berlaku dalam masyarakat China dalam jumlah yang ramai.Pengenalan
teknik baharu dalam bidang perlombongan mempercepatkan penggunaan sumber alam
yang jumlahnya terhad.
§ Sarjana China percaya bahawa barat tidak ikhlas mengajar.
Mereka juga percaya bahawa pengenalan teknologi Barat hanya membawa keuntungan
jangka masa pendek sahaja
Penutup
§ Akibat tindakan-tindakan tersebut, akhirnya kuasa-kuasa
Barat berjaya menguasai China. China terpaksa diperintah oleh kuasa Barat.
Soalan 87: Huraikan tindakan yang dilakukan oleh
masyarakat China terhadap campur tangan pihak
asing.
Pendahuluan
§ Pada pertengahan abad ke-19, China mula diasak oleh
imperialis Barat. Keadaan ini memulakan era baharu dalam searah China kerana
kedaulatannya diceroboh oleh kuasa barat. Ketidakpuasan hati para pedagang dan
pegawai Barat mula memuncak dengan pelbagai insiden yang mereggangkan hubungan
antara pihak Barat dan kerajaan China.
§ Kerenggangan hubungan China terhadap kuasa Barat berpunca
kepada beberapa isu iaitu isu perdagangan, candu, perundangan, agama Kristian,
kawasan petempatan orang asing, dan teknologi Barat. Atas masalah ini, China
telah melakukan beberapa tindakan.
Isi-isi penting:
1. Tindakan
anti terhadap kuasa asing. Terdapat
dua kumpulan anti asing di China. Kumpulan pertama ialah golongan yang membenci
orang asing tetapi tidak bertindak. Kumpulan kedua ialah golongan yang menolak
semua kehadiran asing seperti agama Kristian dan teknologi Barat. Agama
Kristian yang dibawa oleh orang Barat megancam kedudukan agama dan kepercayaan
tradisi China seperti Confucius, Taoisme dan Buddha. Pada tahun 1870, berlaku
gerakan menentang mubaligh Kristian di Tientsin. Orang China berprasangka buruk
terhadap aktiviti membaptis yang dijalankan oleh rahib wanita terhadap
kanak-kanak China yang sakit.Golongan mubaligh dituduh mencungkil mata
kanak-kanak untuk tujuan membuat logam yang berharga. Ada juga tuduhan
menyatakan bahawa kanak-kanak China disihir, dipotong badan, diambil hati, dan
mata mereka untuk dijadikan ubat.
2. Pemberontakan
boxer Pada tahun 1899, orang
China marah dengan tindak-tanduk kuasa asing yag menceroboh wilayah China.
Peristiwa ini dikenali sebagai pemberontakan boxer. Pengikut Boxer mendakwa
aktiviti orang asing telah membawa kemarahan Tuhan yang menurunkan bencana
kepada penduduk China. Oleh itu, orang China bertanggungjawab untuk
menghapuskan oraang asing yang ada dibumi China. Kumpulan Boxer (peninju)
medapat restu daripada maharani dan gabenor-gabenor wilayah. Mereka
menggalakkan perkembangan kongsi gelap bertujuan memperkuatkan China supaya
tidak terjejas oleh kemaraan kuasa-kuasa barat yang semakin berleluasa ketika
itu.
3. Maharani
Dowager juga telah mengisytiharkan perang terhadap kuasa Barat. Tindakan tersebut merupakan akibat rasa terkilan kerana
campur tangan Barat dalam urusan Negara China. Keputusan mengisytiharka perang
tidak medapat sokongan daripada pegawai-pegawainya di beberapa wilayah China.
Pegawai seperti Chang Chih-tung dan Li Hung-chang telah mengabaikan arahan
Maharani Dowager berperang dengan Barat. Ada juga pegawai di wilayah tertentu
yang memberi jaminan utuk melindungi warga asing. Oleh itu, kebangkitan Gerakan
Boxer hanya meletus di beberapa kawasan sahaja seperti Peking, Shansi,
Tientsin, Manchuria, dan Mongolia.
4. Pemberontakan
Boxer telah menyatukan kuasa-kuasa Barat untuk menghantar tentera ke China. Pada tahun 1900, terdapat lebih 45000 tentera bersekutu
di utara China. Satu pasukan tentera yang terdiri daripada pelbagai Negara
telah dibentuk oleh Setiausaha Amerika Syarikat, iaitu John Hays. Pasukan ini
telah berjaya mengalahkan pasukan Boxer dan kerajaan China di Peking pada Ogos
1900. Maharani Dowager, maharaja dan pengikutnya telah melarikan diri ke Sian.
Pada tahun 1901, satu perjanjian telah ditandatangani untuk menamatkan
Pemberontakan Boxer yang dikenali sebagai Protokol Boxer.
5.
Protokol Boxer 1901, kandungannya ialah yang pertama Kerajaan China perlu
menghadap Maharaja Jerman untuk menyampaikan rasa kesal atas pembunuhan Baron
Von Ketteler. Kerajaan China juga diminta membina tugu peringatan kematian von
Kettler di tempat beliau dibunuh. Tugu itu ditulis dengan kata-kata kekesalan
pihak Maharaja China atas kematian von kettler dalam tiga bahasa, iaitu Latin, Jerman,
dan China. Tentera asing dibenarkan bertempat di 12 kawasan strategik sepanjang
jalan kereta api dari Peking hingga ke Shanhaikuan. Kuasa Barat mendapat hak
untuk mengekalkan tentera di Peking yang bertujuan untuk menjaga kedutaan
asing. Kerajaan China akan membayar kerugian sebanyak 67.5 juta paun secara
insuran selama 39 tahun. Menyekat pengimportan senjata api dan peluru ke China
selama lima tahun. Menghukum pemimpin-pemimpin yang menyokong Pemberontakan
Boxer.
Penutup
§ Akibat tindakan-tindakan tersebut, akhirnya kuasa-kuasa
Barat berjaya menguasai China. China terpaksa diperintah oleh kuasa Barat.
Soalan 88: Huraikan faktor-faktor Perang Candu Pertama
(1839-1842).
Pendahuluan :
§ Perang Candu Pertama (1839-1842) juga dikenali sebagai
Peperangan Inggeris-China Pertama kerana ekoran tercetusnya pertembungan antara
dua kebudayaan yang bertentangan. Dalam pada itu, peperangan ini telah
menyebabkan kuasa-kuasa Barat mula bertapak di China dan ia menandakan dinasti
Machu telah mengalami kemerosotan.
§ Peperangan ini adalah disebabkan oleh pelbagai faktor dan
kesan.
Isi-isi penting :
Faktor-faktor:
(a) Konsep perdagangan yang bertentangan.
§ Kerajaan China dan negara-negara Barat mengamalkan konsep
perdagangan yang bertentangan. Kerajaan China
tidak berminat untuk mengadakan hubungan perdagangan dengan negara-negara Barat
kerana negara China mampu memenuhi keperluannya dan sumber ekonomi utamanya
berasaskan pertanian. Masyarakat Cina
menganggap aktiviti perdagangan sebagai kegiatan yang hina.
§ Masyarakat Barat berpegang kepada dasar perdagangan
bebas. Negara-negara Barat
berlumba-lumba untuk mendapatkan pasaran dan bahan mentah untuk kilang-kilang
yang muncul ekoran Revolusi Perindustrian. Terdapat permintaan yang tinggi bagi
barangan China seperti the dan sutera di Britain.
(b) Sekatan terhadap perdagangan asing.
§ Pada tahun 1757, Maharaja Chien Lung mengeluarkan
perintah bahawa pedagang-pedagang asing hanya dibenarkan berdagang di pelabuhan
Canton. Pedagang-pedagang asing tidak
dibenarkan membawa anggota keluarga mereka ke pelabuhan Canton. Setelah selesai
menjalankan urusan perniagaan di Canton, mereka dikehendaki kembali ke Macau.
§ Pedagang-pedagang asing dibenarkan untuk menjalankan
urusan perdagangan melalui kesatuan saudagar China yang di kenali sebagai
Co-hong. Tindakan kerajaan China mengenakan cukai-cukai yang tinggi menimbulkan
perasaan tidak puas hati dalam kalangan pedagang-pedagang asing.
(c) Sistem hubungan antarabangsa yang bertentangan.
§ China menganggap dirinya sebagai ‘Chung Kao’ atau pusat
dunia yang bertamadun. Maharaja China menganggap dirinya sebagai anak syurga
dan pemerintah sejagat. Orang Cina menganggap orang Barat sebagai orang gasar
yang tidak bertamadun. Negara China
menganggap negara-negara Barat bertaraf
rendah dan tidak mahu menjalinkan hubungan diplomatik atas dasar
persamaan taraf.
§ China menganggap semua duta Barat sebagai pembawa ufti
yang harus kowtow, iaitu melutut tanda
hormat di hadapan Maharaja. Percubaan British menghantar utusan yang diketuai
oleh George Macartney (1793) dan Lord Amherst (1816) ke Peking untuk menuntut
perwakilan dan syarat-syarat perdagangan yang liberal menemui kegagalan.
(d) Pertentangan konsep undang-undang.
§ Mengikut konsep undang-undang China, seseorang itu
dianggap bersalah sehingga ia membuktikan bahawa ia tidak bersalah. Konsep
undang-undang Barat pula menekankan bahawa seseorang itu tidak bersalah
sehingga kesalahannya dapat dibuktikan.
§ Pertentangan konsep undang-undang China dan Barat menyebabkan
hubungan China dan British menjadi bertambah buruk.
(e) Kekejaman undang-undang China.
§ Pada tahun 1784, seorang kelasi kapal Lady Hugnes telah
melepaskan tembakan hormat apabila sampai di Whampoa yang menyebabkan seorang
Cina terbunuh. Kelasi berkenaan telah dicekik sehingga mati tanpa sebarang
perbicaraan apabila diserahkan kepada kerajaan China.
§ Pada bulan Julai 1839, kelasi-kelasi Inggeris yang mabuk
tekah membunuh seorang Cina yang bernama Lin Wei-hsi. Kerajaan China menuntut
agar pesalah tersebut diserahkan kepalanya manakala pihak British enggan
berbuat demikian.
(f) Kemasukan Candu.
§ Faktor serta-merta yang menyebabkan tercetus Perang Candu
Pertama ialah tindakan orang Inggeris membawa masuk bekalan candu ke China. Orang
Inggeris menjual candu bagi mengimbangkan perdagangan teh dengan China.
§ Antara tahun 1821 hingga 1839, jumlah candu yang diimport
telah meningkat kepada 4244 buah peti kepada 40 200 buah peti. Perkembangan ini telah mengakibatkan imbangan
perdagangan yang tidak menguntungkan China. Pengimportan candu menyebabkan
pengaliran keluar wang perak yang telah menjejaskan kesihatan dan menimbulkan
masalah sosial dalam kalangan penduduk China.
(g) Tindakan Lin Tsu-hse.
§ Tindakan drastik yang diambil oleh Lin Tsu-hse bagi
menghapuskan perdagangan candu telah menyebabkan tercetus perang antara
kerajaan China dengan British. Pada tahun 1839, Maharaja China telah melantik
Lin Tsu-hse sebagai pesuruhjaya imperial untuk menghapuskan perdagangan candu.
Pada 18 Mac 1839, Lin Tsu-hse telah
mengeluarkan titah perintah meminta orang asing supaya menyerahkan semua candu
kepada kerajaan China dan memberi akuan untuk tidak membawa masuk candu ke China.
§ Kapten Charles Elliot menyerahkan 20 283 buah peti candu
kepada kerajaan China untuk dimusnahkan namun British enggan memberi surat
akuan untuk tidak membawa masuk candu ke China. Kapten Elliot bertindak
menyerang Chuenpi pada bulan November 1839. British menjadikan peristiwa candu
sebagai alasan
Penutup :
§ Sikap angkuh kerajaan China menyebabkan British terpaksa
menggunakan kekerasan bagi memaksa kerajaan China membuka pintu kepada kuasa
Barat. Perkembangan ini menyebabkan British mengisytiharkan peperangan terhadap
kerajaan China pada tahun 1839 yang dikenali sebagai perang Candu Pertama.
§ Perang Candu Pertama meninggalkan kesan yang amat
mendalam di dalam bidang politik, ekonomi dan sosial. Perang ini juga
meletakkan asa tercetusnya Perang Candu Kedua.
Soalan 89: Huraikan kesan-kesan Perang Candu Pertama (1839-1842).
Pendahuluan :
§ Perang Candu Pertama (1839-1842) juga dikenali sebagai
Peperangan Inggeris-China Pertama kerana ekoran tercetusnya pertembungan antara
dua kebudayaan yang bertentangan. Dalam pada itu, peperangan ini telah
menyebabkan kuasa-kuasa Barat mula bertapak di China dan ia menandakan dinasti
Machu telah mengalami kemerosotan.
§ Peperangan ini adalah disebabkan oleh pelbagai faktor dan
kesan.
Isi-isi penting :
Kesan-kesan Perang Candu Pertama
Kesan Politik
§ Kemerosotan
dinasti Manchu.
i.
Perang Candu jelas
sekali menunjukkan bahawa dinasti Manchu mengalami kemerosotan yang amat
ketara. Kekalahan kerajaan China dalam
peperangan tersebut menunjukkan bahawa dinasti Manchu tidak mempunyai keupayaan
untuk menghadapi penentangan kuasa-kuasa Barat.
ii.
Kelemahan dinasti
Manchu menyebabkan rakyat mula menentang kerajaan hingga tercetus Pemberontakan
Taiping.
§ Muncul
gerakan menguatkankan diri.
i.
Perjanjian Nanking
menunjukkan kelebihan kuasa-kuasa Barat dalam bidang sains dan teknologi.
Perjanjian ini telah menyedarkan masyarakat China tentang kepentingan menguasai
ilmu pengetahuan dari Barat.
ii.
Kesedaran ini
telah membangkitkan minat masyarakat China untuk memulakan gerakan menguatkan
diri.
Kesan Ekonomi
§ Muncul
golongan pedagang baru.
i.
Penghapusan
Co-hong menyebabkan muncul golongan pedagang baharu di China. Golongan ini
terlibat dalam penubuhan pelbagai jenis industri dan perusahaan.
ii.
Perkembangan ini
menyebabkan muncul sistem ekonomi moden menggantikan sistem ekonomi
tradisional.
§ Perniagaan
candu meningkat.
i.
Perniagaan candu
telah meningkat secara mendadak selepas Perang Candu. Perjanjian Nanking yang
menamatkan Perang Candu tidak menyentuh tentang sekatan terhadap perdagangan
candu.
ii.
Perkembangan ini
menyebabkan jumlah candu yang dibawa masuk oleh saudagar-saudagar Barat
meningkat. Umpamanya import candu meningkat sebanyak 300 peratus pada tahun
1858.
Kesan
Sosial
§
Penyebaran agama Kristian.
i.
Masyarakat China
terdedah kepada penyebaran agama Kristian. Mubaligh-mubaligh Kristian bebas
menyebarkan agama Kristian di pelabuhan-pelabuhan.
ii.
Perkembangan agama
Kristian menyebabkan kebudayaan dan adat resam masyarakat Cina terjejas.
Masyarakat Cina juga terdedah kepada pemikiran dan pengaruh kebudayaan Barat.
§ Penghapusan
amalan kowtow.
i.
Selepas perjanjian
Nanking ditandatangani, amalan kowtow ditamatkan.
ii.
Orang Barat tidak
perlu menyembah Maharaja China dengan cara kowtow.
Penutup :
§ Sikap angkuh kerajaan China menyebabkan British terpaksa
menggunakan kekerasan bagi memaksa kerajaan China membuka pintu kepada kuasa
Barat. Perkembangan ini menyebabkan British mengisytiharkan peperangan terhadap
kerajaan China pada tahun 1839 yang dikenali sebagai perang Candu Pertama.
§ Perang Candu Pertama meninggalkan kesan yang amat
mendalam di dalam bidang politik, ekonomi dan sosial. Perang ini juga
meletakkan asa tercetusnya Perang Candu Kedua.
Soalan 90.Huraikan faktor faktor dan kesan kesan perang candu
kedua (1856-1860)
Pendahuluan
§ Pada tahun 1839-1842 berlaku peperangan antara British
dengan China yang dikenali sebagai Perang Candu Pertama. Peperangan ini
ditamatkan dengan termeterainya Perjanjian Nanking pada 29 Ogos 1842.
§ Perjanjian Nanking hanya menamatkan peperangan tetapi
tidak menyelesaikan masalah dalam hubungan antara China dan British. Hubungan
antara mereka tetap runcing sehingga mengekibatkan peperangan yang kedua pada
1856-1860 yang dikenali sebagai Perang Candu Kedua atau Perang Arrow.
Isi-isi Penting:
Faktor-faktor Perang Candu Kedua
1. Kelemahan
Perjanjian Nanking. Ahli-ahli
sejarah seperti Fairbank, Paul H. Clyde dan Burton F. Beers mendakwa kelemahan
Perjanjian Nanking merupakan faktor utama meletuskan peperangan yang kedua
antara China dengan British pada 1856-1860. Keengganan China untuk mematuhi
syarat-syarat Perjanjian Nanking dan tindakan British untuk memaksa China
mematuhinya serta menuntut keistimewaan-keistimewaan tambahan telah
meruncingkan hubungan antara China dan British.
2. Masalah
Amoy dan Ningpo. Mengikut
Perjanjian Nanking 1842, China membuka 5 pelabuhannya kepada pedagang asing
iaitu Canton, Amoy, Foochow, Ningpo dan Shanghai. Walau bagaimanapun, selepas
perjanjian tersebut ditandatangani, British mendapati Amoy dan Ningpo tidak
sesuai dari segi perdagangan. Oleh itu, mereka telah mendesak China menukar
pelabuhan-pelabuhan tersebut dengan pelabuhan-pelabuhan lain yang lebih sesuai.
Selain itu, British berhasrat untuk mengembangkan kegiatan perdagangan ke
seluruh China. Mereka tidak mahu kegiatan perdagangan hanya tertumpu di 5
pelabuhan perjanjian. Oleh itu, mereka telah mendesak China membuka lebih
banyak pelabuhan kepada pedagang asing. Kehendak British tidak dipersetujui
oleh China kerana mereka menganggap negeri China telah memberi terlalu banyak
keistimewaan kepada kuasa-kuasa barat. Keengganan China untuk memenuhi kehendak
British dan tindakan British untuk memaksa China memenuhi tuntutan mereka sudah
tentu meruncingkan hubungan antara China dan British.
3. Masalah
Canton dan Foochow. Mengikut
Perjanjian Nanking, pedagang-pedagang asing diberi kebebasan berdagang di
kesemua 5 pelabuhan perjanjian. Walau bagaimanapun, pedagang-pedagang asing
masih lagi dikenakan sekatan-sekatan dan tekanan-tekanan terutamanya di Canton dan
Foochow. Keadaan ini berlaku kerana sikap anti asing penduduk tempatan
lebih-lebih lagi kerana mereka dipengaruhi oleh pegawai-pegawai sarjana yang
merasai kepentingan mereka terjejas akibat kehadiran barat. Selain itu,
Maharaja China yang baru menaiki takhta pada 1850 iaitu Hsien Feng dan
Pesuruhjaya Tinggi China yang baru dilantik pada 1852 iaitu Yeh Ming Chen juga
bersikap anti asing. Penduduk-penduduk tempatan telah memulaukan barang-barang
barat. Selain itu, berlaku di Canton pada 1843 dan 1846 iaitu John Davies telah
mengarahkan kapal perang British membedil Canton. Sebagai tindak balas, pihak China
telah membunuh 6 orang rakyat British. Peristiwa ini sudah tentu meruncingkan
hubungan antara China dengan British.
4. Krisis
ekonomi. Perang Candu pertama telah
menyebabkan negeri China mengalami krisis ekonomi. China terpaksa mengeluarkan
perbelanjaan yang banyak untuk menghadapi peperangan serta bayaran ganti rugi.
Kemasukan barang-barang barat telah menjejaskan pasaran barang-barang tempatan.
Akibatnya banyak industri tempatan terpaksa ditutup. Kemasukan candu
meruncingkan lagi masalah ekonomi negeri China. Bagi mengatasi masalah ekonomi,
China telah merayu supaya British mengurangkan ganti rugi. Keengganan British
telah menjejaskan hubungan antara mereka
5. Mambaharui
perjanjian. Bila Brtitish menyedari China tidak
mematuhi sepenuhnya syarat-syarat Perjanjian Nanking, mereka telah mendesak China
supaya diadakan rundingan bagi mengkaji semua syarat-syarat Perjanjian Nanking.
Tindakan ini diambil kerana British dipengaruhi oleh syarat Perjanjian Wanghsia
3 Julai 1844 antara China dengan Amerika dan Perjanjian Whampoa 24 Oktober 1844
antara China dengan Perancis yang menegaskan perjanjian-perjanjian tersebut
akan dikaji semula dalam tempoh 12 tahun. British menuntut keistimewaan ini
berdasarkan prinsip “layanan negara yang diutamakan”. Sekiranya keistimewaan
ini dinikmati oleh British, bermakna Perjanjian Nanking perlu dikaji semula
pada 1854. British mahu mengkaji semula syarat-syarat Perjanjian Nanking dengan
tujuan untuk mendapatkan keistimewaan- keistimewaan tambahan seperti kebebasan
berdagang di kawasan pedalaman, Bandar-bandar serta pelabuhan-pelabuhan di
pinggir pantai dan juga untuk menempatkan perwakilan diplomatik di Peking. Desakan
British supaya China mengkaji semula syarat Perjanjian Nanking dan keengganan China
untuk memenuhi kehendak tersebut telah meruncingkan hubungan antara mereka.
Pihak China telah mendakwa negeri China telah memberi terlalu banyak
keistimewaan kepada kuasa-kuasa barat.
Kesan-kesan Perang Candu Kedua
1. Menyedarkan
China barat lebih superior.Kekalahan
China dalam Perang Candu kedua merupakan kekalahan kedua mereka kepada
kuasa-kuasa barat dalam tempoh 2 dekad. Kekalahan inimenyedarkan mereka bahawa
barat lebih superior daripada China. Buktinya mereka mula meniru teknik-teknik
barat untuk dilaksanakan di negeri China. Pemimpin-pemimpin China seperti Tseng
Kao Fan, Tso Tsung Tang dan Li Hung Chang telah meniru idea-idea barat dalam
politik, ekonomi dan sosial untuk dilaksanakan dalam Rancangan Pembaharuan
“Gerakan Memperkuatkan Diri 1864-1894”.
2. Lahir
dua golongan. Peperangan Arrow telah mengakibatkan
lahirnya 2 golongan dalam masyarakat China iaitu golongan pro barat dan
golongan anti barat. Golongan pro barat meniru idea-idea barat untuk
dilaksanakan di negeri China manakala golongan anti barat menjalankan kegiatan
menentang kegiatan orang barat serta pengaruh mereka di China. Contohnya pada
21 Jun 1870, mereka telah menyerang rumah kanak-kanak yatim Kristian di
Tientsin menyebabkan 20 orang terbunuh termasuk 10 rahib wanita. Pada tahun
1875, Raymond Margary serta 5 orang Cina yang menjadi pengikutnya telah dibunuh
semasa menjalankan penyelidikan untuk mencari jalan darat dari Myanmar ke China.
3. Hubungan
diplomatik. Selepas Perang Arrow, China mula
mewujudkan hubungan diplomatik atas dasar sama taraf dengan kuasa-kuasa barat.
Bagi menguruskan hubungan dengan kuasa-kuasa barat, Pejabat Hal Ehwal Luar yang
dikenali sebagai Tsungli Yamen telah diwujudkan pada 11 Mac 1861. Sejak tahun
1861, duta-duta asing mula ditempatkan di Peking. Antara mereka ialah Anson
Burlingame (duta Amerika), Frederick Bruce (British), M. Buthemy (Perancis) dan
De Balluseck (Rusia). Pada tahun 1866, dengan bantuan Robert Hart, satu
perwakilan China yang diketuai oleh Pin Chun telah dihantar ke Eropah. Pada
tahun 1868 dengan bantuan Anson Burlingame, satu perwakilan China yang diketuai
oleh Chih Kong dan Sun Chia Ku telah dihantar ke Amerika. Perwakilan ini
kemudiannya melawat negara-negara Eropah. Sejak tahun 1877, duta-duta China
mula ditempatkan di negara-negara asing seperti di Amerika, British, Perancis, Jerman,
Rusia, Sweden, Sepanyol dan lain-lain lagi.
4. Krisis
ekonomi. Perang Arrow telah menyebabkan negeri China
mengalami krisis ekonomi. China terpaksa mengeluarkan perbelanjaan yang banyak
untuk menghadapi peperangan serta bayaran ganti rugi. Kemasukan barang-barang
barat telah menjejaskan pasaran barang-barang tempatan. Akibatnya banyak
industri tempatan terpaksa ditutup. Kemasukan candu meruncingkan lagi masalah
ekonomi di China.
5. Penghijrahan. Perang Arrow,
ramai rakyat China mula berhijrah ke seberang laut, terutamanya ke Asia
Tenggara. Penghijrahan rakyat China semakin hebat bila British menjalankan
perdagangan kuli bagi memenuhi keperluan tenaga buruh di Asia Tenggara.
Tambahan pula, Kerajaan China juga tidak menyekat penghijrahan rakyatnya ke
seberang laut selepas termeterainya Perjanjian Tientsin dan Perjanjian Peking.
Orang-orang China sanggup berhijrah kerana mereka telah hilang keyakinan
terhadap Kerajaan Manchu serta untuk melarikan diri daripada penderitaan di China.
Soalan 91: Reaksi Masyarakat Tempatan Terhadap Peluang
Kuasa Barat di China
Pendahuluan:
§ Pertengahan abad ke 19, imperialis Barat mula mengasak China
yg membuatkan era baharu dalam sejarah China
kerana kedaulatannya diceroboh oleh
kuasa Barat. Hal demikian membawa kepada kerenggangan hubungan pihak Barat dan China.
Namun Kerajaan China masih berbangga dengan menganggap negara mereka ‘Middle Kingdom’. iaitu mempunyai tamadun yang tinggi.
Mereka keberatan menjalinkan hubungan diplomatik dengan negara Barat kerana
menggangap orang Barat sebagai Fan
Len (orang gasar) dan Fan Kwae (hantu Asing)
§ Sistem pemerintahan China juga tidak mempunyai pejabat
hal ehwal luar. Maharaja institusi tertinggi diikuti majlis tinggi dan
sekretariat tertinggi. Timbul ketegangan hubungan antara kuasa Barat dengan China
hingga membawa peperangan kedua belah
pihak dan memberi impak besar
kepada sejarah perjalanan China.
Isi-isi Penting:
Gerakan Menguatkan Diri (1861-1895)
§ Menjelang pertengahan abad ke-19,kuasa-kuasa Barat
mengukuhkan kedudukan dan pengaruh di China. Kerajaan juga menghadapi beberapa
pemberontakan dalam negeri seperti Pemberontakan Taiping (1851-1864) dan
Pemberontakan Nien (1853-1868). Perkembangan ini telah memberi kesedaran kepada
pegawai-pegawai istana dan pemimpin-pemimpin wilayah seperti Putera Kung
(1833-1898), Tseng Kuo-fan (1811-1872), Li Hung-chang (1823-1901) dan Tso
Tsung-tang (1812-1885) mengenai keperluan untuk memodenkan China.
§ Kesedaran untuk memodenkan China telah melahirkan
rancangan pemodenan yang dikenali sebagai Gerakan Menguatkan Diri. Tokoh yang
mengasaskan idea Gerakan Menguatkan Diri adalah Feng Kuei-fen. Feng Kuei-fen
berpendapat China harus memperoleh ilmu daripada Negara-negara Barat untuk
memodenkan China. Gerakan ini telah dilaksanakan mulai tahun 1861 dan
berlanjutan hingga tahun 1895. Langkah-langkah yang diambil untuk menguatkan
diri mencakupi bidang diplomatik, pendidikan, ketenteraan,ekonomi, pentadbiran
serta sistem perhubungan dan pengangkutan.
Pemberontakan Boxer
§ Menjelang tahun 1899, tercetus pemberontakan yang di kenali
sebagai Pemberontakan Boxer di China. Pemberontakan ini bertujuan menghalau
orang asing dari China dan membunuh orang China yang beragama Kristian .
Pemberontakan Boxer merupakan reaksi orang Cina terhadap tekanan yang diberikan
oleh kuasa-kuasa asing terhadap kerajaan China. Malah anggota gerakan Boxer
menganggap orang asing bertanggungjawab terhadap keruntuhan kerajaan Manchu.
§ Mereka menganggap orang asing sebagai punca kepada segala
kepincangan yang berlaku dalam bidang politik, ekonomi, dan sosial di China.
Gerakan Boxer berasal daripada sebuah kongsi gelap Cina yang di kenali sebagai
I Ho Chuan (Persatuan Tinju Keadilan dan Keharmonian). Menjelang tahun 1813,
kerajaan mengeluarkan perintah mengharamkan I Ho Chuan kerana pertubuhan ini
bersifat antiManchu. Namun anggota persatuan ini bergiat secara sulit di
wilayah-wilayah Shantung,Hunan, dan Kiangsu.
§ Menjelang tahun 1818,pengaruh Persatuan I Ho Chuan
merebak ke wilayah Chihli. Orang Barat menamakan ahli-ahli kongsi gelap ini
sebagai ‘Boxer’ kerana mereka mengamalkan sejenis tinju Cina yang di sertai
dengan ilmu sihir. Pemberontakan Boxer meletakkan asas bagi kejatuhan kerjaan
Manchu dan kemunculan kerjaan republic di China.
Gerakan Pembaharuan Ching (1901-1911)
§ Kegagalan
Pemberontakan Boxer telah menyebabkan kerajaan Manchu melancarkan Gerakan Pembaharuan bagi memodenkan China.
Pada 29 Januari 1901,Maharani Dowger Tzu His mengumumkan Gerakan Pembaharuan
berteraskan ciri-ciri baik peradaban Barat. Kerjaan Manchu mengarahkan
pegawai-pegawai kanan kerajaan untuk mengemukakan cadangan-cadangan
pembaharuan.
§
Gabenor Jeneral Liu Kun-I dan Chang
Chih-tung telah mengemukakan tiga pucuk surat peringatan kepada pihak
istana pada bulan Julai 1901. Antara cadangan-cadangan yang di kemukakan oleh
Liu Kun-I dan Chang Chih-tung adalah seperti berikut; Penubuhan sekolah-sekolah
awam yang moden; Pembinaan sekolah-sekolah tentera berdasarkan model sekolah
tentera Barat; Merombak semula Peperiksaan perkhidmatan Awam; Menghantar pelajar-pelajar
ke luar negara untuk mempelajari ilmu Barat dan Menggalakkan pertumbuhan
idustri dengan penubuhan sekolah-sekolah teknologi.
§
Pembaharuan yang
dilaksanakan oleh gerakan ini meliputi aspek pendidikan, ketenteraan, perlembagaan, ekonomi, sosial dan pentadbiran.
Penutup
§ Akibat tindakan-tindakan tersebut, akhirnya kuasa-kuasa
Barat berjaya menguasai China. China terpaksa diperintah oleh kuasa Barat.
Soalan 92: Huraikan
gerakan menguatkan diri (1861-1895) dan
pelaksanaannya terhadap peluasan
kuasa barat di China.
Pendahuluan
§ Menjelang pertengahan abad ke-19,
kuasa-kuasa barat ingin mengukuhkan kedudukan dan pengaruh di China. Kesedaran
untuk memodenkan China telah melahirkan rancangan pemodenan yang dikenali
sebagai Gerakan menguatkan diri.
§ Sebenarnya, tokoh yang
mengasaskan idea gerakan menguatkan diri adalah feng kuei-fen, beliau
berpendapat China harus memperoleh ilmu daripada negara-negara barat. Gerakan ini
telah dilaksanakan mulai tahun 1861 sehingga 1895. Antara langkah yang diambil
mencakupi bidang diplomati, pendidikan, ketenteraan, ekonami, pentadbiran serta
sistem perhubungan dan pengangkutan.
Isi-isi penting
Proses Gerakan Menguatkan Diri
§ Menjelang pertengahan abad ke-19,kuasa-kuasa Barat
mengukuhkan kedudukan dan pengaruh di China. Kerajaan juga menghadapi beberapa
pemberontakan dalam negeri seperti Pemberontakan
Taiping (1851-1864) dan Pemberontakan
Nien (1853-1868). Perkembangan ini telah memberi kesedaran kepada
pegawai-pegawai istana dan pemimpin-pemimpin wilayah seperti Putera Kung (1833-1898), Tseng Kuo-fan
(1811-1872), Li Hung-chang
(1823-1901) dan Tso Tsung-tang
(1812-1885) mengenai keperluan untuk memodenkan China.
§ Kesedaran untuk memodenkan China telah melahirkan
rancangan pemodenan yang dikenali sebagai Gerakan
Menguatkan Diri. Tokoh yang mengasaskan idea Gerakan Menguatkan Diri adalah
Feng Kuei-fen. Feng Kuei-fen
berpendapat China harus memperoleh ilmu daripada Negara-negara Barat untuk
memodenkan China. Gerakan ini telah dilaksanakan mulai tahun 1861 dan
berlanjutan hingga tahun 1895. Langkah-langkah yang diambil untuk menguatkan
diri mencakupi bidang diplomatik, pendidikan, ketenteraan, ekonomi,
pentadbiran serta sistem perhubungan
dan pengangkutan.
Kejayaan Gerakan Menguatkan Diri
1. Ketenteran
§ kerajaan China mengambil langkah
memodenkan tentera mengikut sistem ketenteraan barat. Pegawai yang terlibat
termasuklah Tseng Kuo-fan, Li Huang-chang, dan Tso Tsung-tang. Antara langkah yang diambil adalah pembinaan
kilang senjata iaitu pada 1865 Kilang senjata di
kiangnan, shanghai yang membuat senapang, meriam dan peluru dan terlibat dalam pembinaan kapal
perang dengan
jumlah pekerja seramai 2000 orang.
§ Tahun 1865 Perbadanan kejuruteraan kim lin di tubuhkan oleh li hung-chang yang terlibat dalam penghasilan meriam dan
senapang. 1866 Kilang senjata api di foochow, ditubuhkan oleh li hung-chang. 1868 Ditubuhkan
di kiangnam shangai
yang melatih pekerja membuat senjata dan kapal berperanan menterjemah buku dalam bidang
kejuruteraan ke dalam bahasa China. 1880 Maktab tentera laut telah didirikan
§ Pembinaan
limbungan kapal pada tahun 1866 limbungan kapal didirikan di foochow, didirikan atas bantuan dua orang jurutera
berbangsa perancis hanya menghasilkan 10 buah kapal dan 5 buah bot peronda. Penubuhan
angkatan tentera laut, Angkatan tentera laut nanyang sebanyak 17 buah kapal,
Angkatan tentera laut peiyang 15 buah kapal, Angkatan tentera laut hokkien 11
buah kapal.
§ Penghantaran
pegawai ke luar negara pada 1872,
Pegawai tentera China di hantar ke Jerman untuk mempelajari sains
ketenteraan, tahun 1875 Pelajar limbungan kapal foochow dihantar ke britain dan
perancis untuk menjalani ujian dan tahun 1884 Pelajar akademi laut dihantar ke
perancis, britain, dan Jerman untuk mempelajari pembinaan kapal
2. Pelaksanaan projek ekonomi
§ kerajaan China mengalami masalh
eknomi justeru itu kerajaan menanggung hutang ini kerana sistem sara diri
merosot. memajukan sektor pertanian, meluaskan kawasan pertanian dan
meningkatan hasil pengeluaran dengan tindakan membina sistem sliran dan pengairan
dan mengurangkan cukai pertanian. kerajaan menubuhkan pelbagai jenis industri
kecil-kecilan untuk menambah pendapatan. Projek ekonomi berasaskan prinsip
(penyeliaan kerajaan dan pengellaan saudagar-saudagar). Pada tahun 1872
melaksanakan projek merchants steam navigation company oleh li hung-chang yang
merancang membina kapal laut. Pada 1878, syt perlombongan arang batu di
tubuhkan di kaiping oleh li hung-chan
§ membuat
mesin, gerabak kereta api, kapal penunda, pembinaan landasan kereta api, dan pemasangan
kabel telefon. Tahun 1878 penubuhan
kilang tekstil pertama dan pada tahun 1894 sebuah kilang besi di dirikan di
kweichow dan syt tekstil didirikan di hupeh
3. Membangunkan sistem perhubungan dan pengangkutan
§ Langkah
yang diambil ialah penbinaan landasan kereta api, talian telegraf dan
perkhidmatan pos. Pembinaan landasan kereta api dibina pada tahun 1876 yang
menghubungkan shanghai dan tientsin dibina oleh kerajaan dengan kerjasama syt
jardine dan matheson. Tahun 1888 landasan kereta api menghubungkan kaiping dan
tientsin dibina dan 1896 landasan kereta api di panjangkn di pinggir bandar Peking
§ Pembangunan
sistem telegraf 1881 Kerajaan China menubuhkan jabatan pentadbiran telegraf
diraja. 1881 Talian telegraf menghubungkan tiensin dan shanghai didirikandan.
Tahun 1900 Perkhidmatan yang meliputi 14 000 batu menghubungakan bandar-bandar
utama disediakan.
4. Hubungan diplomatik
§ Penubuhan
Tsungli Yamen sebagai badan yang bertanggungjawab menjalinkan hubungan
diplomatik dengan negara barat. Ia adalah bertujuan untuk menguasai ilmu
pengetahuan dan teknologi. Sebuah jabatan ditubuhkan sebagai Tsungli Yamen
ditubuhkan bagi mengurus Hubungan China dengan negara barat. Jabatan ini
diketuai oleh putera kung dibantu oleh Horantio Nelson
§ Penubuhan
pejabat perwakilan asing. pada tahun 1866, kerajaan telah menghantar wakil ke
negara barat sekaligus kerajaan China telah menubuhkan kedutaan di negara barat
separti Landon (1877) Berlin (1977) Paris (1878) Washington (187) dan
St.petersburg (1879). pelantikan pesuruhjaya perdagangan. kerajaan melantik pesuruhjaya
untuk mengendalikan hal ehwal perdagangan dengan orang barat. Pegawai ini
ditempatkan di pelabuhan Nanking dan Tientsin
5. Pendidikan
§ Penubuhan maktab bahasa, dikenali
sebagai Tung-wen Kuan di peking. Di tubuhkan untuk mengajar bahasa eropah dan
ilmu barat. Juga mengajar bahasa Inggeris, rusia, perancis, Jerman, dan Jepun,
maktab ini memainkan peranan sebagai pusat penterjemahan. Sebuah sekolah
ditubuhkan di wuchang oleh chang chin-tung pada 1893
§ Program menghantar pelajar ke
luar negara tahun 1877 seramai 30 orang pelajar yang dihantar ke britain dan
perancis. Di antara tahun 1872-1881 seramai 120 orang pelajar yang dihantar ke
Amerika syarikat
Penutup:
§ negara China berusaha keras dalam
menguatkan diri bagi membangunkan dan mempertahan kan negara mereka. Pelbagai
langkah yang diambil termasuklah dari aspek ketenteraan, pelaksanaan projek
ekonomi, diplomatik, pendidikan serta membangunkan sistem perhubungan dan
pengangkutan.
§ Namun ianya telah membawa kepada
kejayaan serta kegagalan atas sebab dan alasan tersendiri.
Soalan 93: Huraikan Gerakan Menguatkan Diri pada tahun
1861-1895 dan faktor kegagalannya terhadap perluasan kuasa Barat di China.
Pengenalan :
§ Kekalahan kepada kuasa Barat m’beri kesan besar kpd China
iaitu menimbulkan kesedaran dlm kalangan pemimpin China untk melindungi
kedaulatan Negara. Oleh itu, kerajaan China tlh melaksanakan rancangan yg
dikenali sebagai “Gerakan Menguatkan Diri”. Gerakan ini
merupakan salah satu usaha pembaharuan ataupun pemodenan China.
Isi-isi Penting:
Gerakan Menguatkan Diri
§ Menjelang pertengahan abad ke-19,kuasa-kuasa Barat
mengukuhkan kedudukan dan pengaruh di China. Kerajaan juga menghadapi beberapa
pemberontakan dalam negeri seperti Pemberontakan Taiping (1851-1864) dan
Pemberontakan Nien (1853-1868). Perkembangan ini telah memberi kesedaran kepada
pegawai-pegawai istana dan pemimpin-pemimpin wilayah seperti Putera Kung
(1833-1898), Tseng Kuo-fan (1811-1872), Li Hung-chang (1823-1901) dan Tso
Tsung-tang (1812-1885) mengenai keperluan untuk memodenkan China.
§ Kesedaran untuk memodenkan China telah melahirkan
rancangan pemodenan yang dikenali sebagai Gerakan Menguatkan Diri. Tokoh yang
mengasaskan idea Gerakan Menguatkan Diri adalah Feng Kuei-fen. Feng Kuei-fen
berpendapat China harus memperoleh ilmu daripada Negara-negara Barat untuk
memodenkan China. Gerakan ini telah dilaksanakan mulai tahun 1861 dan
berlanjutan hingga tahun 1895. Langkah-langkah yang diambil untuk menguatkan
diri mencakupi bidang diplomatik, pendidikan, ketenteraan, ekonomi, pentadbiran
serta sistem perhubungan dan pengangkutan.
Faktor-fakor kegagalan Gerakan Menguatkan Diri
1.
Ketiadaan Pemimpin Nasional Yg Cekap.
§ Mencapai kejayaan yg terhad kerana tiada pemimpin yg
cekap & dinamik bg menerajui gerakan ini. Malah kerajaan Manchu
jg gagal melahirkan pemimpin-pemimpin yg berkaliber bg memimpin gerakan
tersebut.
§ Tlh disingkirkan drpd istana pd thn 1875 (pemimpin
berkaliber – Putera Kung). Maharani Dowager yg memegang tumpuk
pemerintahan slpas itu b’sifat antipemodenan.
2. Tentangan
Daripada Golongan Konservatif.
§ Mendapat tentangan drpd golongan konservatif di istana Ching.
Golongan konservatif menentang usaha memodenkan China selepas Putera
Kung disingkirkan drpd istana.
§ Pada thn 1875, Maharani Dowager yg mempunyai sifat
antipemodenan menerajui pemerintahan China. Baginda membelanjakan wang
yg dikutip utk memodenkan Negara bg mengindahkan istananya Golongan sarjana
& pegawai-pegawai kerajaan China tdk menyokong program pemodenan krn mereka
dikongkong
olh adat resam tradisional & ajaran Confucius.
3.
Masalah Kewangan.
§ Ekoran masalah kewangan yg dihadapi olh China. Berlaku
kerana ekoran bencana alam seperti banjir & kemarau (thn 1840-an). Perbelanjaan
utk menghadapi peperangan & pemberontak menambahkan beban kwangan kerajaan China.
§ Kerajaan China membayar ganti rugi kpd kuasa-kuasa
Barat selepas Perang Candu Pertama & Perang Candu Kedua. Menyebabkan
program pemodenan tdk dpt dijalankan.
4.
Ketiadaan Penyelarasan.
§ Gerekan ini mencapai kejayaan yg terhad krn tiada
kerjasama antra kerajaan pusat dgn kerajaan di peringkat wilayah. Tidak
mendapat kerjasama & sokongan drpda kerajaan pusat
§ Li Hung-chang, Tseng Kuo-fan & Tso Tsung-tang tdk memberikan kerjasama kpd kerajaan pusat.
5.
Kesan Imperialisme Barat & Jepun.
§ Menyebabkan Gerakan Menguatkan Diri tdk m’capai kejayaan.
Keadaan politik di China tdk stabil kerana peperangan yg dilancarkan olh
kuasa-kuasa Barat.
§ Malah menyebabkan kerajaan China t’paksa menanggung kos
perbelanjaan perang yg tinggi. Kerajaan China t’paksa membayar ganti rugi yg
tinggi kpd uasa-kuasa Barat.
6. Pemodenan
Terhad.
§ Kerajaan China tdk bersedia utk melakukan pembaharuan-pembaharuan radikal bg memodenkan Negara. Tdk
bersedia utk melakukan rombakan serta menyusun semula institusi-insitusi tradisional bg memodenkn Negara.
§ Hanya meminjam teknologi Barat utk memodenkan Negara
berasaskan institusi-institusi tradisional yg sedia ada. Sikap kerajaan China
tdk sanggup mengorbankan nilai-nilai serta institusi tradisional m’jejaskan
pencapaian ini.
7.
Kelemahan Kerajaan Manchu.
§ Kelemahan kerajaan Manchu. Tdak mempunyai sistem
pentadbiran yg teratur & sistematik. Tdk dpt mengawal amalan rasuah
& penyelewengan yg berleluasan dlm kalangan pegawai-pegawai
kerajaan.
§ Menyalahgunakan
dana yg diperuntukkan olh kerajaan pusat bg
melaksanakan program-program ini. Menyebabkan Gerakan Menguatkan Diri tdk
berjaya.
Kesimpulan
§ Walaupun berusaha memajukan Negara bg menjamin kedaulatan
wilayah, langkah memajukan China kurang Berjaya. Kegagalan China dlm usaha
pemodenan ini t’bukti apabila mereka b’jaya dikalahkan olh kecil seperti Jepun
dlm Perang China-Jepun.
§ Kekalahan kpd kuasa Barat m’beri kesan besar kpd China
iaitu menimbulkan kesedaran dlm kalangan pemimpin China utk melindungi
kedaulatan Negara. Oleh itu, kerajaan China tlh melaksanakan rancangan yg
dikenali sebagai “Gerakan Menguatkan Diri”. Gerakan ini merupakan salah satu
usaha pembaharuan / pemodenan China.
Soalan
94: Huraikan Faktor-faktor Pemberontakan Boxer Terhadap Perluasan Kuasa Barat
di China
Pendahuluan
§ Menjelang tahun 1899, tercetus pemberontakan yang
dikenali sebagai Pemberontakan Boxer di China.
Pemberontakan ini bertujuan menghalau orang asing dari China dan membunuh orang
Cina yang beragama Kristian. Pemberontakan Boxer Merupakan reaksi orang Cina
terhadap tekanan yang diberikan oleh kuasa-kuasa asing Terhadap kerajaan China,
malah anggota Gerakan Boxer menganggap orang asing bertanggungjawab terhadap
keruntuhan kerajaan Manchu.
§ Di samping itu, mereka menganggap orang asing sebagai
punca kepada segala Kepincangan yang berlaku dalam bidang politik,ekonomi dan
sosial di China. Gerakan Boxer berasal daripada sebuah kongsi gelap Cina yang
dikenali sebagai I HO CHUAN (Persatuan Tinju Keadilan dan Keharmonian). Menjelang
tahun 1813, kerajaan mengeluarkan perintah mengharamkan I Ho Chuan Kerana persatuan ini bersifat antiManchu.Namun anggota persatuan ini bergiat
secara Sulit di wilayah-wilayah Shantung,Hunan dan Kiangsu.
Isi-isi
Penting:
Sentimen Anti orang Asing
§ Sentimen antiorang asing dalam kalangan rakyat dan pihak
istana merupakan faktor yang enyebabkan tercetusnya Pemberontakan
Boxer.Pencerobohan yang dilakukan oleh kuasa-kuasa Barat sejak Perang Candu
pertama (1839-1842) menimbulkan semangat antiorang asing dalam kalangan rakyat Cina. Sentimen antiorang
asing meningkat ekoran tindakan kuasa-kuasa Barat yang berlumba-lumba untuk
mendapatkan konsesi di China
§ malah tindakan kuasa-kuasa Barat merebut konsesi telah
menjatuhkan maruah orang Cina dan mencemar kedaulatan China. Semangat antiorang
asing juga menebal dalam kalangan sarjan dan pembesar istana. Tokoh-tokoh
istana seperti Maharani Dowager, Putera Chuang dan Kang-I mengamalkan sikap
antiorang asing terhadap kuasa-kuasa Barat dan Jepun di China. Maharani Dowager Tzu His bertindak menamatkan
Hak Wilayah Asingan yang diberikan Kepada kuasa-kuasa asing di China.Semangat
antiorang asing telah menyebabkan rakyat
China dan pihak istana berganding tenaga untuk mengusir orang asing dari
China.
Sentimen Anti kristian
§ Sikap dan tindakan golongan Mubaligh Kristian menyebarkan
agama Kristian dalam kalangan Perjanjian
Whampoa dan Konvensyen Peking membenarkan golongan Mubaligh Kristian
menjalankan aktiviti keagamaan di pelabuhan-pelabuhan dan kawasan
pedalaman. Penyebaran agama Kristian mencemaskan golongan konservatif yang menganggap ajaran Kristian amat
bertentangan dengan ajaran Confucianisme, buddhisme dan Taoisme yang diamalkan
sejak turun-temurun.
§ Di samping itu, mubaligh-mubaligh Kristian juga campur
tangan dalam kes-kes mahkamah yang melibatkan orang Cina yang bukan beragama
Kristian, tindakan mubaligh-mubaligh Kristian campur tangan dalam hal ehwal
tempatan telah menimbulkan kemarahan orang Cina.Selain itu, sikap dan kelakuan
orang Cina yang memeluk agama Kristian telah permusuhan dengan orang Cina yang
bukan Kristian. Tambahan Pula, hubungan antara orang Cina yang bukan Kristian
dengan orang Cina yang memeluk agama Kristian menjadi renggang, antara punca
hubungan renggang adalah kerana sikap
orang Cina beragama Kristian yang tidak menghormati adat resam yang diwarisi
sejak turun-temurun, meninggalkan agama dan kepercayaan asal mereka, enggan
menyertai upacara keagamaan dan enggan membiayai perayaan keagamaan
§ Orang Cina yang beragama kristian dibenci kerana bersikap
sombong dan menganggap diri mereka lebih tinggi daripada masyarakat Cina yang
lain dan orang Cina yang beragama
Kristian dianggap sebagai pengkhianat bangsa kerana mereka diperalatkan oleh
orang asing.
Penguasaan
Ekonomi Oleh Kuasa Asing
§ Penguasaan ekonomi China oleh kuasa-kuasa asing juga
merupakan faktor Tercetusnya Pemberontakan Boxer. Kemasukan barang-barang asing
telah menyebabkan perusahaan tempatan seperti perusahaan tekstil dan
pertukangan tangan mula merosot dan pasaran tempatan mula dikuasai oleh orang asing kerana barang-barang buatan Barat lebih murah serta
bermutu tinggi berbanding barang tempatan.
§ Tambahan pula, kemasukan pelabur-pelabur asing telah
menyebabkan pengusaha-pengusaha tempatan
hilang sumber pendapatan,akibatnya bilangan penduduk tempatan yang menganggur
turut meningkat. Penguasaan ekonomi negara oleh kuasa-kuasa asing telah
menimbulkan perasaan benci rakyat tempatan terhadap orang-orang asing.
Masalah Kewangan
§ Kerajaan China juga menghadapi masalah kewangan dan
ekonomi yang serius, masalah ini timbul kerana kerajaan China terpaksa
membelanjakan wang yang banyak bagi membayar ganti rugi perang kepada
kuasa-kuasa Barat.
§ Bagi mengatasi masalah ini,kerajaan China terpaksa
memperkenalkan cukai-cukai baharu dan kerajaan juga bertindak menambah cukai
yang telah membebankan rakyat pada masa itu. Oleh itu,masyarakat Cina pada masa
itu yang terdiri daripada golongan petani dan penganggur menyertai
pemberontakan bagi menghalau orang asing dari Negara China.
Bencana Alam
§ Kejadian bencana alam seperti banjir dan kemarau yang
melanda China menyebabkan Rakyat China terpaksa menanggung pelbagai jenis
penderitaan,antara bencana alam yang yang dihadapi masyarakat Cina pada masa
itu ialah banjir yang berlaku pada tahun 1898 di wilayah-wilayah sekitar Sungai
Yangtze dan Sungai Hwang Ho dan pada tahun 1900 berlaku kemarau dibahagian
utara Negara China termasuk Peking. Bencana alam ini telah menyebabkan
kebuluran dan kemusnahan harta benda.
§ Oleh itu, masyarakat Cina menyalahkan orang asing sebagai
punca kepada bencana alam yang melanda negara mereka dan mereka berpendapat projek-projek
pembangunan seperti pembinaan landasan kereta api,pemasangan kabel telegraf dan
pembinaan kilang telah menganggu keharmonian alam serta menyinggung perasaan
dewa-dewi mereka.
§ Selain itu, penyebaran agama Kristian yang telah
dilakukan oleh mubaligh-mubaligh Kristian telah menganggu roh nenek moyang dan
golongan pendeta.Justeru masyarakat China berpendapat bencana alam yang melanda
negara mereka merupakan balasan daripada dewa-dewi mereka dan berpendapat orang
asing yang menjadi punca kepadasegala penderitaan harus diusir keluar dari China.
Penutup
§ Pemberontakan Boxer berlaku disebabkan oleh penguasaan
orang Barat terhadap ekonomi dan mempengaruhi masyarakat Cina untuk memeluk
agama Kristian. Tindakan orang Barat ini menyebabkan masyarakat biasa dan
golongan istana bangkit untuk mempertahankan hak mereka dan menyelamatkan
negara mereka daripada terus dikuasai oleh pengaruh orang asing.
§ Pemberontakan Boxer merupakan asas kepada kejatuhan
kerajaan Manchu dan kemunculan kerajaan
republic di China
Soalan
95: Huraikan kesan-kesan pemberontakan Boxer terhadap perluasan kuasa barat di China.
Pendahuluan
§ Menjelang tahun 1899,tercetus pemberontakan yang dikenali
sebagai Pemberontakan Boxer di China.Pemberontakan ini bertujuan untuk
menghalau orang asing dari China dan membunuh orang Cina yang beragama
Kristian. Pemberontakan Boxer merupakan reaksi orang Cina terhadap tekanan yang
diberikan oleh kuasa-kuasa asing terhadap kerajaan China.Malah anggota Gerakan
Boxer menganggap orang asing bertanggungjawab terhadap keruntuhan kerajaan
Manchu.
§ Mereka menganggap orang asing sebagai punca kepada
kepincangan yang berlaku dalam bidang politik,ekonomi, dan sosial di China.
Isi-isi penting
Kemerosotan Kerajaan Manchu
§ Kebangkitan Boxer mendedahkan kelemahan dan kepincangan
yang berlaku dalam kerajaan Manchu. Kebangkitan Boxer telah meletakkan asas
bagi perubahan yang berlaku dalam politik serta masa depan megara China.
§ Gerakan ini telah memberi peluang kepada Dr. Sun Yat Sen
untuk melancarkan revolusi bagi menunbangkan kerajaan Manchu dan menunbuhkan
kerajaan republik di China.
Kemerosotan maruah Kerajaan Manchu
§ Protokol Boxer yang ditandatangani oleh kerajaan China
dengan kuasa-kuasa Barat menjejaskan maruah dan kedaulatan China. Kerajaan
Manchu terpaksa tunduk dengan pelbagai tekanan dan desakan yang diberikan oleh
kuasa-kuasa Barat.
§ Antara syarat protocol Boxer yang menjejaskan maruah
kerajaan China adalah: Kerajaan China terpaksa membenarkan kuasa-kuasa asing
menempatkan tentera di tempat-tempat yang stategik, Kerajaan China diharamkan
mengimport senjata dari luar selama dua tahun dan Kerajaan China menaikkan
taraf hubungan dengan kuasa-kuasa Barat ke taraf kedaulatan. Protokal Boxer
yang ditandatangani antara kerajaan China dengan kuasa-kuasa Barat mengukuhkan
kedudukan kuasa-kuasa Barat.
Masalah kewangan Kerajaan Manchu
§ Kerajaan China menghadapi masalah kewangan kerana
terpaksa membayar ganti rugi kepada kuasa-kuasa Barat. Tindakan kuasa-kuasa
Barat yang mengenkan ganti rugi sebanyak 450 juta tael menambahkan beban
kerajaan China. Tambahan pula kerajaan China dipaksa membayar ganti rugi
tersebut dalam tempoh 40 tahun dengan kadar faedah sebanyak 4 peratus.
§ Kesulitan yang dihadapi oleh China untuk membayar ganti
rugi menyebabkan Rusia menduduki Manchuria sehingga bayaran ganti rugi
diselesaikan.
Perang Rusia-Jepun meletus
§ Pemberontakan Boxer telah meletakkan asas bagi perang
antara Rusia dengan Jepun yang tercetus pada tahun 1904. Semasa Pemberontakan
Boxer, Rusia mengambil kesempatan untuk meluaskan kuasa dan pengaruh di
Manchuria.
§ Perkembangan ini membimbangkan Jepun kerana tindakan
Rusia bertentangan dengan kepentingan mereka. Hubungan antara Rusia dengan Jepun
menjadi semakin tegang apabila Rusia cuba meluaskan pengaruh di semenanjung
Korea.
Muncul gerakan pembaharuan
§ Pemberontakan Boxer telah memberikan kesedaran kepada
kerajaan Manchu tentang kepentingan memperkenalkan Gerakan Pembaharuan. Golongan
cerdik pandai mendesak kerajaan Manchu melaksanakan pembaharuan yang menyeluruh
seperti yang dianjurkan oleh Kang Yu-Wei
§ Perkembangan ini menyebabkan kerajaan Manchu memulakan
Gerakan Pembaharuan sebagai langkah untuk menguatkan diri bagi menghadapi
ancaman kuasa-kuasa Barat.
Penutup
§ Pemberontakan Boxer meletakkan asas bagi kejatuhan
kerajaan Manchu dan kemunculan kerajaan republik di China.
§ Pemberontakan Boxer telah menyebabkan kemunculan Gerakan
Pembaharuan.
Soalan 96: Huraikan
Gerakan Pembaharuan Ching 1901-1911 dan langkah-langkah pembaharuan yang telah
dilaksanakan
Pendahuluan
§ Gerakan
Pembaharuan Ching (1901-1911). Kegagalan Pemberontakan Boxer telah menyebabkan
kerajaan Manchu melancarkan Gerakan Pembaharuan bagi memodenkan China. Pada 29
Januari 1901, Maharani Dowager Tzu His mengumumkan Gerakan Pembaharuan
berteraskan ciri-ciri baik peradaban
Barat.
§ Kerajaan
Manchu mengarahkan pegawai-pegawai kerajaan untuk mengemukan cadangan-cadangan
pembaharuan. Gabenor Jeneral Liu Kun-I dan Chang Chih-tung telah mengemukakan
tiga pucuk surat peringatan kepada pihak istana pada bulan Julai 1901.
Pembaharuan dilaksanakan oleh gerakan meliputi aspek pendidikan,
ketenteraan,perlembagaan, ekonomi, sosial dan pentadbiran.
Isi-isi Penting:
Gerakan Pembaharuan
§ Kerajaan
Manchu mengarahkan pegawai-pegawai kerajaan untuk mengemukan cadangan-cadangan
pembaharuan. Gabenor Jeneral Liu Kun-I dan Chang Chih-tung telah mengemukakan
tiga pucuk surat peringatan kepada pihak istana pada bulan Julai 1901.
Pembaharuan dilaksanakan oleh gerakan meliputi aspek pendidikan,
ketenteraan,perlembagaan, ekonomi, sosial dan pentadbiran.
Langkah-langkah Pembaharuan
1.
Pendidikan
§ Matlamat
utama pembaharuan dalam bidang pendidikan adalah untuk melatih pegawai-pegawai
kerajaan yang lebih cekap. Pada tahun 1904, sistem pendidikan moden
diperkenalkan oleh kerajaan Manchu berdasarkan model pendidikan Jepun. Sistem
pendidikan merangkumi empat tahap iaitu sekolah rendah (4 tahun), sekolah
menengah (5 tahun), sekolah tinggi/maktab (3 tahun), universiti peking (3
tahun).
§ Tahun 1905,
Peperiksaan Perkhidmatan Awam Kerajaan yang berdasarkan kitab-kitab klasik Cina
dimansuhkan Tahun 1906, Kementerian
Pendidikan ditubuhkan untuk menguruskan pelaksanaan sistem pendidikan dan
menyelia sekolah-sekolah.
2.
Ketenteraan
§ Kerajaan
Manchu menjalankan pembaharuan dalam bidang ketenteraan bagi mengukuhkan sistem
pertahanan negara. Kerajaan melantik Yuan Shih-kai untuk merancang dan
melaksanakan program-program ketenteraan. Antara langkah-langkah pembaharuan
yang dilaksanakan oleh Yuan Shih-kai dalam bidang ketenteraan adalah seperti
berikut : Membesarkan dan memodenkan angkatan tentera darat, Memperkenalkan senjata
moden dari negara Barat dan Memperkenalkan pasukan tentera kerahan berdasarkan
sistem ketenteraan Jerman.
§ Tahun 1909,
seramai 700 pegawai tentera China dihantar ke Jepun untuk menjalani latihan
ketenteraan. Tahun 1906, Kementerian Pertahanan telah ditubuhkan untuk
menguruskan hal ehwal ketenteraan.
3.
Perlembagaan
§ Tahun 1908,
kerajaan Manchu meluluskan undang-undang bagi penubuhan Majlis Perhimpunan
Wilayah. Tahun 1909 telah mengemukakan tuntutan untuk menubuhkan sebuah
parlimen
§ Ekoran
daripada tuntutan tersebut, Perhimpunan Nasional yang terdiri daripada 200
orang ahli telah ditubuhkan. Separuh daripada Perhimpunan Nasional dilantik
oleh Majlis Perhimpunan Wilayah. Tahun 1913, kerajaan Manchu menubuhkan sebuah
Perlimen ekoran desakan daripada Perhimpunan Nasional.
4.
Ekonomi
§ Kerajaan
menubuhkan Kementerian Perdagangan di Peking pada tahun 1903. Antara tahun 1903
hingga 1908, 130 buah kilang didirikan oleh pengusaha tempatan di China. Pada
tahun 1905, Yuan Shih-kai mengadakan satu pameran perindustrian di Tientsin.
§ Sebuah dewan
untuk mempromosikan barangan keluaran tempatan telah didirikan di Peking.
Menjelang tahun 1911, kerajaan membina landasan kereta api sepanjang 9600
kilometer.
5.
Sosial
§ Kerajaan
Manchu telah melaksanakan beberapa pembaharuan dalam bidang sosial. Antara
pembaharuan yang dilakukan oleh kerajaan Manchu ialah larangan ke atas
perkahwinan antara orang Manchu dengan orang Cina ditarik balik (1902) dan
larangan terhadap amalan menghisap candu dalam kalangan kakitangan kerajaan dan
orang awam yang berumur di bawah 60 tahun.
§ Juga
menghapuskan amalan mengikat kaki dalam kalangan wanita Cina.
6.
Pentadbiran
§ Melaksanakan
beberapa pembaharuan dalam bidang pentadbiran. Kementerian-kementerian baharu
telah ditubuhkan untuk menjalankan pemerintahan secara birokratik dan teratur.
§ Di antaranya
ialah pada tahun 1901 Kementerian Luar Negeri, 1905 Kementerian Polis, 1906
Kementerian Angkatan Tentera Darat dan 1906 Kementerian Kewangan
Penutup
§ Kerajaan
Manchu melancarkan Gerakan Pembaharuan untuk memodenkan China pada 29 Januari
1901. Pembaharuan yang dilaksanakan meliputi aspek pendidikan, ketemteraan,
perlembagaan, ekonomi, sosial, dan pentadbiran.
Soalan
97: Terangkan transformasi sosial, ekonomi dan kemunculan
intelektual tempatan di negara China.
Pendahuluan
§ Dalam kekalahan China terhadap kuasa barat dalam perang
candu dan perang arrow telah mendorong kerajaan mengkaji semula kekuatan negara
China dan melindungi kedaulatan China. Sebilangan pemimpin China yang sedar
bahawa China perlu mengambil teknologi barat sebagai asas negara.bertujuan
sebagai idea pemulihan China melalui proses pemodenan bagi sektor-sektor
industri perkapalan,hubungan luar, perdagangan antarabangsa, penterjemahan,
kilang makanan dan kilang kain.
§ Melalui idea tersebut telah mewujudkan rancangan dikenali
sebagai gerakan menguatkan diri pada tahun 1861 hingga tahun 1895.
Isi-isi
penting
Transformasi Sosial tempatan di China
§ Melalui konsep,kerajaan berperanan menyelia atau
menyelaraskan projek-projek tersebut manakala pelaksanaanya diserahkan kepada
pihak swasta atau para saudagar.
§ Jabatan pentadbiran telegraf diraja bertanggungjawab
dalam pemasangan talian antara tientsin dan shanghai dihubungkan pada tahun
1881. pada tahun 1901,14000 batu wayar telegraf dipasang seluruh bandar utama
di China.
Transformasi Ekonomi tempatan di China
§ Salah seorang pemimpin China yang sedar akan pentingnya
perubahan di China iaitu putera kung, anak maharaja tung shih (1862-1874). putera
kung berpendapat China perlu mengubah dasar lebih terbuka dan bertoak ansur
dengan barat.
§ Jawatan sebagai pengawas perdagangan ditambah bagi
mengurus soal perdagangan dan menjadi pegawai diplomat.antara tokoh pembaharuan
China ialah kang yu-wei,li hung-chang dan liang chi-chao yang berpendapat untuk
memajukan ekonomi China ialah menubuhkan pelbagai industri.
§ Penawaran terhadap tenaga buruh adalah ramai kerana
penduduk China kehilangan pekerjaan disebabkan kemasukan barang dari barat dan China
berpegang kepada konsep persyarikatan.
§ Pada tahun 1872, li-hung-chang turut menubuhkan syarikat
perkapalan wap saudagar China dan seterusnya pada tahun 1878,telah menubuhkan
kilang tekstil iaitu kilang kain kapas China.
§ Pada tahun 1878, syarikat perlombongan moden ditubuhkan
untuk mengusahakan perlombongan arang batu di kaiping. beberapa tahun kemudian,
syarikat tersebut telah menubuhkan syarikat yang menjual mesin, membuat gerabak
kereta api, membuat tongkang dan pemasangan dawai telefon serta landasan kereta
api pertama di bina menghubungkan shanghai dan wusung.
Transformasi Intelektual tempatan di China
§ Rundingannya dengan kuasa barat memberikan ilham bahawa
kuasa barat boleh mengadakan hubungan baik dengan China melalui mempelajari
kelas terjemahan dan sebuah pejabat hal-ehwal luar yang dilakukan oleh putera
kung. Institusi ini ditubuhkan pada tahun 1861 dikenali sebagai tsung li yamen
yang mengendalikan hubungan China dengan negara luar. institusi diketuai oleh
putera kung dan pada tahun 1880,usaha penterjemahan karya-karya barat dilakukan
serta kira-kira 98 karya diterbitkan. Usaha penterjemahan turut dilakukan oleh
badan sendirian dan sepanjang tahun 1850-1899, lebih kurang 567 kerja
terjemahan dalam bahasa China dilakukan. merupakan bidang sains gunaan serta
meliputi sains semulajadi.
§ Kerajaan China menggalakan para pegawai mempelajari
tamadun barat telah membuka institusi maktab bagi mempelajari bahasa asing
seperti tungwen kuanpada tahun 1862 di
beijing. Daripada perjanjian tientsin yang
mahukan bahasa Inggeris digunakan dalam rundingan dan China memerlukan pakar
dalam penterjemahan agar tidak bergantung kepada penterjemahan asing. kurikulum
institusi di mantapkan dengan memasukkan pengajaran sains dan teknologi.pada
tahun 1879, terdapat pelbagai bidang yang diajar antaranya bahasa Inggeris,
perancis, Russia, Jerman, matematik dan psikologi.
§ Maktab turut dibina di shanghai, canton dan foochow. kerajaan
juga menghantar beberapa pegawai ke luar negara untuk mempelajari teknologi
barat dan pencetakan kecil ditubuhkan
bagi menerbitkan buku-buku dalam bidang alam
sekitar, ekonomi, fizik, kimia dan undang-undang pada tahun 1873. Sekolah
pelayaran dan membina kapal turut ditubuhkan dalam pembaharuan melalui sistem
pendidikan dan ajaran Confucius tidak diabaikan.
§ kerajaan China turut menghantar pelajar ke luar negara
bagi mempelajari teknologi barat.
Penutup
§ Tokoh intelektual seperti kang yu-wei dan liang chi-chao
telah menyusun semula institusi sosial
dan politik agar mendapat kekuatan untuk menentang pencerobohan asing. China tidak menjadi kuat walaupun
berusaha kira-kira 35 tahun untuk
menguatkan diri. pada tahun 1895 China kalah di tangan negara yang lebih
kecil iaitu Jepun.
Dalam transformasi di China telah mendapat halangan dari
rancangan pemodenan tidak dilaksanakan. kebanyakan tokoh pembaharuan yang
terlibat berketurunan China telah mencemburui oleh pemimpin daripada keturunan
Manchu dan pihak maharani serta pengikutnya berasa bimbang akan pengaruh golongan
pembaharuan ini.
§ Program industri dibawah konsep persyarikatan tidak
berjalan dengan baik disebabkan masalah nepotisme dalam menguasai
pentadbiran kecenderungan untuk mengagihkan keuntungan daripada dikumpul untuk
perkembangan modal dan monopoli kerajaan yang mengurangkan insiatif pihak
swasta kerana keuntungan mereka disekat.
saya nak tanya, apa maksud Co-Hong? terima kasih
BalasPadamKesatuan saudagar china
Padamkesatuan pedagang china
Padamapakah pembaharuab yang dikenakan oleh negara china dalam menghadapi ancaman kuasa barat
BalasPadam😆
BalasPadamTerangkan kaedah perjuangan Mahatma grandhi dalam menuntut kemerdekaan di India
BalasPadamSaya kongsi cgu, walaupun sudah 6 tahun berlalu diterbitkan tapi kandungan isi masih releven.
BalasPadamidola
BalasPadam